Marin Falier, de foute doge

Laatste update op 8 mei 2020

Marin Falier is Venetiaans voor Marino Faliero. Hij was Doge van Venetië in de periode 1354-1355. De Venetiaanse legende wil dat Marino Falier als pas gekozen Doge in dichte mist per abuis tussen de zuilen op het Piazzetta San Marco door aan land ging; die kon hij nog onderscheiden.

Marino Faliero

De Bucintoro, het dogeschip, was namelijk in het slib vastgelopen, en de gondel die Falier naar wal bracht voer de aanlegplaats bij Ponte della Paglia voorbij. Door tussen de zuilen door te lopen, zou hij zijn lot hebben getart en zo werd hij later een verrader. De plek tussen de zuilen werd een plaats des onheils met een verreikende invloed. Bijgelovige Venetianen lopen nog steeds niet tussen de twee zuilen door.

Het verraad van Faliero

In 1355 wilde de doge Marin Falier alleenheerser worden over Venetië. Aangenomen wordt dat hij zichzelf tot prins wilde uitroepen nadat het collegio door medestanders gevangen zou zijn genomen. Zijn plan werd verraden door handwerklieden en medewerkers van het Arsenale; de mensen van wie hij dacht dat ze hem zouden steunen.

Het belang dat Falier bij zijn intentie alleenheerser te worden is niet helemaal duidelijk. Hij had geen nakomelingen en er zijn mensen die geloven dat hij meende in het belang van Venetië te handelen. Ook wordt verondersteld dat Faliero moeite had met de adelstand die op hem neerkeek. Er wordt wel van hem gezegd dat hij opvliegend, haatdragend en seniel was, en dat het complot was bedoeld om de leden van adellijke families te vermoorden die zijn vrouw van vreemdgaan hadden beticht.

Faliero: onthoofd

Schilderij Onthoofding Marino Faliero – door Eugène Delacroix (1798–1863)

Uiteindelijk werd Marino Faliero na zijn verraad op 17 april 1355 op zeventigjarige leeftijd onthoofd tegenover de plek waar hij tot doge werd gekroond: op de eerste traptrede op de binnenplaats van het Dogepaleis: de Scala dei Giganti. 11 jaar later werd zijn portret overgeschilderd. Saillant detail: de doodsklok die bij zijn dood luidde, werd zonder klepel en touw in de Campanile gehangen. Zo zou deze nooit meer luiden. Dat hangt er waarschijnlijk mee samen dat Faliero op die manier niet meer kon worden herdacht. De klok zal er ondertussen wel niet meer hangen.

Tien van Faliero’s medestanders werden opgehangen aan de vensters van het Dogepaleis. Saillant detail: één van zijn medestanders was Filippo Calendario, de architect van het Dogepaleis. Hij maakte ook prachtige beeldhouwwerken waaronder ‘De dronkenschap van Noach’, te vinden op de rechterhoek van de zuidgevel van het Dogepaleis (te zien vanaf Ponte di Paglia, de brug die altijd zo druk is omdat je vanaf die brug de Brug der Zuchten kunt fotograferen).

overgeschilderde portretfoto

In het Dogepaleis zijn de portretten van de eerste 76 doges geschilderd in de doorlopende fries van de grote zaal van de Maggior Consiglio. Op Faliero’s naam werd de zogenaamde ‘Damnatio memoriae’ (Latijn: verdoemenis van de herinnering) toegepast: in praktijk betekende dit dat men standbeelden en verwijzingen/vermeldingen verwijderde en de naam als een soort ongeluksbrenger beschouwde.

Het portret van Marino Faliero is tot op de dag van vandaag met zwarte verf overgeschilderd. De illusie van een zwart doek wordt opgewekt. Wil je zien hoe het er oorspronkelijk ongeveer uitzag? Kijk dan hiernaast (zwart/wit-afbeelding).

oorspronkelijk portret Faliero

Op dit “doek” is een tekst aangebracht waaruit is te lezen dat hij vanwege criminele activiteiten is onthoofd (eerder stond hierop dat het om verraad ging). De tekst luidt: “Hic est locus Marini Faletro decapitati pro criminibus”, oftewel: “Dit is de locatie van Marino Faliero, onthoofd voor zijn misdaden.” Voordat brand (1577) het oorspronkelijke dogepaleis aantastte, was de tekst op een azuurblauwe achtergrond: ‘hic fuit locus ser marini faletri decapitati pro crimine proditionis’ wat ongeveer hetzelfde betekent.

Marin Falier woonde met zijn familie in een paleis in Cannarregio. Het doet tegenwoordig dienst als hotel, namelijk Hotel Antico Doge (uitstekende locatie, dichtbij Rialto en Ca’ d’Oro).Op het paleis is nog steeds het familiewapen zichtbaar. Lord Byron, Engelse romanticus en dichter die lang in Venetië vertoefde, beschreef de tragedie rondom Falier in zijn boek ‘The tragedy Marino Faliero: Doge of Venice’, 1821.

Het lichaam van Falier werd, met zijn hoofd aan zijn voeten, verpakt in een mat. Hij was gedurende een bepaalde periode voor het publiek te zien. Daarna werd hij per traghetto overgebracht naar een graf in Chiesa San Giovanni e Paolo (Zanipolo). Hij lag in een grote, langwerpige sarcofaag van Istrië-steen waarop inscriptie en Falier-wapenschild waren aangebracht. In eerste instantie stond het in een hoek het voorportaal van de kapel Madonna della Pace. Toen het in 1812 werd geopend, lag het vol skeletten, mét een skelet waarvan het hoofd tussen de voeten lag. Waar deze resten zijn gebleven is onbekend. De sarcofaag is lange tijd gebruikt als een reservoir van de apotheek van het ziekenhuis gebruikt. Tegenwoordig staat het in het Museo Civico (Fondaco dei Turchi?); zowel inscriptie als wapen is verwijderd.

wapen Marin Falier, de foute doge