Giacomo Casanova

Laatste update op 8 mei 2020

Giacomo Girolamo Casanova (Venetië, 2 april 1725 – Duchov, Tsjechië 4 juni 1798) was een beroemde 18e-eeuwse avonturier uit Venetië. Zijn naam staat tegenwoordig synoniem voor vrouwenversierder. Deze reputatie dankt Casanova aan zijn zeer uitgebreide memoires waarin hij zijn escapades beschrijft. Hij hield van drank, gokken en seks.

Maar in werkelijkheid was hij veel meer dan een vrouwenversierder. Het is niet zo bekend, maar deze wereldberoemde man was een intellectueel. Hij was zeer geleerd: hij studeerde in Padua af op alle natuurwetenschappelijke gebieden. Laten we dus maar zeggen dat hij op zijn minst een erudiete vrouwenversierder was.

Gearresteerd

Op zijn dertigste, in de nacht van 25 op 26 juli 1755, werd Casanova gearresteerd. Over de reden van zijn arrestatie doen verschillende verhalen de ronde. Ik noem de drie meest gangbare:

1. De ontdekking dat hij en Alvise Gasparo Malipiero (Alvise II) dezelfde minnares deelden zou tot de arrestatie hebben geleid. Casanova woonde in het huis van Malipiero en die was zijn beschermheer (en not amused na de ontdekking).
2. Casanova las verbannen boeken en was alchemist. Men zou hem wegens magie en hekserij hebben gearresteerd.
3. Ten slotte de versie van de gemeente Venetië zelf: niet zijn liberale, amoureuze levensstijl, ook niet zijn boeken en alchemiepraktijken, maar zijn vriendschappen binnen de aristocratie, de daarbij horende contacten met buitenlanders en zijn status als vrijmetselaar zouden tot zijn arrestatie hebben geleid. Alles wat geheim was, was verdacht in Venetië en Casanova was lid van een vrijmetselarij, een geheim genootschap in Lyon. Hierdoor verdacht men hem van spionageactiviteiten en vervolgens werd hij op 26 juli 1755 gearresteerd. Zijn boeken en geschriften werden bestudeerd om te bekijken of ze een bedreiging vormden voor de republiek.

Gevangen

Casanova werd gevangengezet in het dogepaleis. Daarin waren twee soorten gevangenissen te vinden: de loden (piombi) en de vochtige (pozzi). Casanova zat niet in de ‘pozzi’, de vochtige gevangenissen die via de Brug der Zuchten te bereiken zijn, maar in ‘I piombi’. Dit zijn de gevangenissen waarin de meer voorname gevangenen vertoefden. Ze waren gelegen direct onder het loden dak van het dogepaleis. Dat klinkt aangenamer dan het is: ’s zomers was het er bloedheet en ’s winters heel koud. De naam piombi is afgeleid van het Italiaanse woord voor lood, piombo.

Casanova ontsnapt

Over Casanova wordt verteld dat hij na vijftien maanden gevangenschap via het dak ontsnapte. Zijn avonturen werden een sensatie dankzij zijn boek Histoire de ma fuite des plombs de Venise (‘Verhaal van mijn ontsnapping uit de loden gevangenis van Venetië‘) dat hij in 1787 in Praag publiceerde. De vraag is of zijn weergave ook de werkelijkheid weergeeft.

Niemand bracht Casanova op de hoogte van de reden van arrestatie en hij werd veroordeeld zonder proces. Uit documenten blijkt dat hij tot vijf jaar gevangenis was veroordeeld. Maar door zijn ontsnapping bracht Casanova er in totaal maar ongeveer vijftien maanden door. Het was trouwens niemand ooit gelukt om uit de gevangenis van het dogepaleis te ontsnappen. Casanova ondernam trouwens twee ontsnappingspogingen, want de eerste mislukte. Uiteindelijk ontsnapte hij op 31 oktober 1756. Waarschijnlijk is er simpelweg betaald voor de vrijlating door Grimani (zijn vader?) of Malipiero, maar de door hemzelf in zijn memoires beschreven versie van de ontsnapping is legendarisch geworden.

Listig

Volgens de beschrijvingen van Casanova zelf, ging hij listig te werk bij het beramen van zijn ontsnapping. Hij gebruikte verschillende hulpmiddelen. Zo vond hij een stuk ijzer en een stuk marmer tijdens een wandeling op het dak (als zijn cel werd schoongemaakt, mocht hij wandelend op de daken van het paleis een frisse neus halen). Andere materialen die hij gebruikte waren katoen, slaolie en zwavel (dat gebruikte men vroeger tegen kiespijn). Ook gebruikte hij de sponzen die hij in zijn jas had laten naaien tegen zweetplekken. Met deze materialen maakte hij een lamp en een werktuig waarmee medegevangene monnik Marino Balbi een gat in het plafond van zijn cel sloeg. Via het dak van het paleis zocht men een weg om in het dogepaleis te komen om te ontsnappen. Vervolgens werden ze simpelweg door de portier naar buiten gelaten. Met de eerste de beste gondel bliezen beide mannen de aftocht uit Venetië.

Rustplaats

Na een stormachtig leven kwam Casanova uiteindelijk straatarm in Duchov in Tsjechië terecht. Hier werd hij in 1785 bibliothecaris van graaf Joseph van Waldstein-Wartemberg. Hij bleef hier tot zijn dood in 1798. Casanova ligt begraven in de Barbarakapel die bij het pand van de graaf hoorde.

Geboortehuis Giacomo Casanova

Casanova werd geboren in een huis in sestiere San Marco, schuin tegenover het bekende Ca’ Rezzonico. Het huis grenst aan de achterzijde van Palazzo Malipiero aan de straat ‘Calle Malipiero’. Calle betekent straat. Vroeger heette deze straat ‘Calle della Commedia’.

Grimani de vader van Casanova?

Tegenwoordig wordt algemeen aangenomen dat Grimani (Michaele) de biologische vader van Casanova was. Casanova is alleen nooit officieel als zijn zoon erkend, waardoor Casanova niet in aanmerking kwam voor de adelstand. Dat betekende automatisch ook dat hij werd uitgesloten voor officiële functies. De daarvoor benodigde kwaliteiten had hij echter wel. Casanova kreeg het aan de stok met een zoon die wel door Grimani werd erkend. Dat resulteerde erin dat Casanova voor een tweede keer uit Venetië werd verbannen.

Casanovisme

De studie van het werk van Casanova wordt “casanovisme” genoemd. Omdat het werk van Casanova zo onvergelijkelijk rijk aan details is, verschenen er al honderden boeken over aspecten van Casanova’s leven. De belangrijkste casanovisten zijn Félicien Marceau en J. Rives Childs. Zij wisten in een baanbrekende studie met behulp van politierapporten, archiefstukken en oude couranten aan te tonen dat Casanova’s autobiografie grotendeels op feiten berust. Critici die stelden dat de memoires grotendeels verzonnen waren, of homoseksuele avonturen vertelden waarbij het geslacht van de partners was veranderd, werden door hun uitvoerige onderzoek gelogenstraft. Bron: Wikipedia

Gedicht De veroordeelde

De Mérode schreef een gedicht dat helemaal over Casanova lijkt te gaan. Hij schreef het op 22 januari 1938 en het komt uit de bundel Spiegelbeelden. In het gedicht ‘De veroordeelde’ loopt het helaas niet zo goed af met de gevangene.…

De veroordeelde

Giacomo Casanova geschilderd door broer Francesco (1727-1803). Het schilderij hangt in Moskou

Ik zit in een subliem vertrek,
Geraffineerd verzorgd, alleen.
Mijn ruwe stoppelbaard verdween
En uitgeschoren is mijn nek.

’k Had een diner met koffie na,
Uitstekend was de cigaret.
Maar toch iets bitters heeft de pret
Nu ‘k spoedig uit dit leven ga.

Het nieuwe hemd prikt mij en schuurt
Alsof ik naakt lig in het gras.
’t Is of ik nooit zoo levend was
Als nu de dood loert in de buurt.

Soms siddert onder mij de vloer.
Hoog boven mij beweegt een touw.
Ik snik en stamel: vive l’amour!
En kreun woestbang: vervloekt, o vrouw.

Uit: Spiegelbeelden (1937-1938), geschreven op: 22-01-1938 (VG 1420)

tuin Palazzo Malipiero

Een blik vanuit Google Maps, Pallazo Malipiero en tuin duidelijk links in beeld:

Huis Malipiero en geboortehuis Casanova

Tip: download de app Doge’s Palace voor interessante informatie over het paleis.

Interessante links

scriptie, wie was Giacomo Casanova »
Wikispaces, de Casanova »
Casanova-route Ikimap »

Laatst bijgewerkt op 24 augustus 2017