Laatste update op 27 april 2020
Als je de grote kerk San Zanipolo bezoekt (zeer aan te raden), vallen vooral de grafmonumenten van de doges op. Maar vooral het monument met urn dat ter nagedachtenis voor de Venetiaanse legeraanvoerderMarcantonio Bragadin, tevens gouverneur van Cyprus, is geplaatst, maakte op mij indruk. Ik vind het een eervol monument. Het verhaal dat er aan ten grondslag ligt, is nogal luguber.
Nadat de 6.000 Venetianen in de stad Famagusta op Cyprus in 1570/1571 elf lange maanden waren belegerd door 20.000 Ottomanen (Turken), moest generaal Bragadin zich namens Venetië gewonnen geven. Proviand en munitie waren op en er was geen hoop op nieuwe aanvullingen vanuit Venetië. Aan Bragadin was door de Ottomaanse commandant een eervolle overgave beloofd, maar hij kwam deze afspraak niet na. Bragadin kreeg precies het tegenovergestelde. Voor het scenario heb je een sterke maag nodig.
Geen egards, maar horror
Volgens de traditie en oorlogswetten in die tijd konden er afspraken worden gemaakt over een overgave. De Turken beloofden Bragadin een vrije uittocht en zouden hem respectvol behandelen. Dat deden ze in eerste instantie ook. Maar na vier dagen werden de afspraken gebroken en wat volgde was onvoorstelbaar wreed. De evacuatie van de westerse bevolking was nog niet klaar en alle christenen die nog in de stad waren, werden afgeslacht.
Bragadin zelf werd gedurende ruim twee weken gefolterd. Zijn oren en neus werden afgesneden. Met geïnfecteerde wonden werd hij langs de stadsmuur gesleept met zakken zand en stenen op zijn rug. Vervolgens werd hij op een stoel gehesen en vastgebonden aan de ra van het vlaggenschip om te worden uitgejouwd. Toen volgde de climax: hij werd levend gevild op 17 augustus 1571. Van zijn overblijfselen werd een soort strooien pop gemaakt die als trofee een victorietocht opsierde. Zijn ledematen werden verdeeld onder verschillende onderdelen van het Turkse leger. De trofee van stro werd, samen met de hoofden van Alvise Martinego en Gianantonio Querini, aan het schip van de Turkse legeraanvoerder vastgemaakt en naar Istanbul gebracht.
Gruwelijkheden tegen Bragadin, beschreven door Couperus
Louis Couperus schreef:
De bloedige schim van Marcantonio Bragadin… Bloediger dan de schim van Banco rijst het vreeslijke spook daar voor ons…
Het is voor Famagosta, hoofdstad van Cyprus, die de Turken belegeren; na maanden heldhaftige verdediging is de stad genoodzaakt zich over te geven; de Turksche Pascha, in de hoffelijkste termen, prijst den moed der bezetting en is genegen tot eervolle voorwaarden. Bragadin, gouverneur van Cyprus, zelve, zal de sleutels der stad den Pascha in zijn kamp komen overhandigen. Hij komt omringd van zijn staf, in den rooden mantel zijner waardigheid, het roode zonnescherm boven zijn hoofd opgestoken…De Pascha, eerst hoffelijk, dan kouder, springt plotseling op en verwijt Bragadin in hevige termen den dood veler Muzelmannen…De Venetiaansche officieren worden doorstoken; voor Bragadin zijn de verfijndste martelingen uit gedacht. Drie malen wordt hem de nek ontbloot op het blok; drie malen heft de beul zijn zwaard; drie malen blijft de veroordeelde gespaard…Zijne ooren worden af gesneden; durende tien dagen dwingen de beulen hem zware zakken met zand te zeulen naar de batterijen en telken keer den grond voor des Pascha’s tent, die hij telkens voorbij gaat, te kussen…Hij hangt geheschen aan een mast van een der schepen, over geleverd aan den spot der matrozen…Dan nadert, langzaam het einde…Op het stadsplein wordt hij ontdaan van zijn kleederen, geketend aan een staak op het schavot en levend gevild, voor de oogen des Pascha’s…Zijn huid dan, met stroo gepropt, wordt op een koe geheschen, en, het roode zonnescherm boven die verschrikkelijkheid op gestoken, dit vreeslijke overblijfsel rond geleid door de straten der stad; eindelijk, aan den boegspriet gehangen van de galei des Turkschen admiraals, wappert het zijn bloedige trofee, tot Constantinopel toe… De familie kocht later den huid terug en wat over was van Bragadin, werd in een urn besloten en bij gezet in Ss. Giovanni e Paolo…
Eremonument in Chiesa San Zanipolo
De huidresten van Bragadin werden later uit Constantinopel meegenomen door de jonge zeeman Girolamo Polidori uit Verona. Hij bracht de resten terug naar Venetië waar ze, na preservatie in de Chiesa San Gregoria, in een urn op het monument in de Chiesa San Zanipolo zijn geplaatst ter nagedachtenis van Bragadin. Als je de kerk binnengaat, vind je het Bragadin-monument aan je rechterhand.
Volgens de website van de kerk (voluit Basilica Santi Giovanni e Paolo), is de urn in op 24 november 1961 geopend voor studie. De barbaarse historie lijkt bevestigd, want in de urn vond men daadwerkelijk menselijke huidresten.
Slag bij Lepanto
De nederlaag en de barbaarse behandeling van Bragadin leidden een paar jaar later tot een overwinning die bekend is geworden als de Slag bij Lepanto in 1571. Het was voor de Venetianen de belangrijkste zeeslag en een van de belangrijkste oorlogsoverwinningen uit de geschiedenis van de republiek. In het dogepaleis vind je verschillende grote schilderwerken waar de zeeslag wordt uitgebeeld, zie ook ‘Zeeslagen’.
Gedicht De martelaar
Aan het verhaal van Bragadin koppel ik het gedicht ‘De martelaar’ van De Mérode. Het komt uit de bundel De steile tocht en is geschreven op 5 december 1928.
De martelaar
Toen heeft zijn hart, lang door zijn angst belet,
Een wraakschreeuw naar den hemel uitgestooten
En in Gods ooren donderden de schoten
Die deze ziel losbrandde tot ontzet.En God kwam neder; en dit grijs benet
Gelaat werd van Zijn heerlijkheid omvloten
En onaantastbaar; en zijn vuist’ ontsloten
Als knoppen, en ontbloeiden in gebed.En toen de beul in een beklemmend zwijgen
De vlammen door het drooge rijs liet stijgen,
Scheen ’t of zijn hoofd den dood begroetend neeg.En ’t was of men de armelijke resten
Verbrandde van ruw neergehaalde nesten,
Terwijl een vogel ruischende ontsteeg.
0 reacties