Laatste update op 8 mei 2020
Het bijzondere feest van de Venetiaanse bruiden, het ‘Festa delle spose e marie’, is ontstaan uit een oude Venetiaanse traditie: ieder jaar op Maria-Lichtmis (2 februari) gingen twee bruiden uit elke stadswijk – dus twaalf (= dodici) bruiden in totaal – in een botenoptocht vanaf het Arsenaal naar het Lido om daar hun verloofden en gasten te ontmoeten in Chiesa San Nicolo.
Daarna ging men naar de bisschopskerk van het eiland Olivolo (tegenwoordig Castello, San Pietro di Castello) voor de huwelijksinzegening. De bruiden namen een huwelijksgift in een speciaal gemaakte geldkist, de arcella, mee.
Piraterij
trouwgezelschap op de vaporetto
Maar … twaalf van die waardevolle kisten zijn natuurlijk interessante waar. In het jaar 943, onder doge Pietro III Candiano, werd de optocht dan ook ruw verstoord. De Neretva-piraten, de schrik van de Adriatische zee, overvielen de boten op de lagune. Ze maakten de geldkisten buit en ze ontvoerden de bruiden. Volgens de sage zetten de geldkistenmakers onverschrokken de achtervolging in. Het lukte ze om zowel huwelijksgiften als bruiden (ongedeerd) terug te brengen, op tijd voor de huwelijksceremonie. De piraten werden gedood en de geldkistenmakers werden voortaan gezien als helden.
Uitdossing van 12 mooie bruiden
Hun heldendaad had grote gevolgen voor de jaarlijkse bruidstraditie. Als eerbetoon gelastte de overheid namelijk dat twaalf Venetiaanse adellijke families voortaan jaarlijks een bruidsschat moesten verzorgen voor de twaalf mooiste meisjes uit families die geen geld hadden voor een bruidsschat. Deze meisjes werden de Maria’s genoemd. Nu moet je niet denken dat de adel het geld met tegenzin voor deze Maria’s uittrok. Integendeel: er werd jaarlijks om gestreden welke adellijke familie de peperdure kostuums mocht verzorgen. Privévermogens werden aangesproken en volgens een wet uit 1302 mocht zelfs de onmetelijke schat van San Marco worden gebruikt om de meisjes nog mooier voor de dag te laten komen.
Venetiaanse bruiloft
De twaalf meisjes gingen eerst in processie door de stad, de dag voorafgaand aan hun huwelijk. De volgende dag werd het huwelijk gezegend in de bisschopskerk in Castello. Daarna gingen de meisjes mét bisschop en gevolg per boot over de lagune naar San Marco, alwaar de doge ze ontving. Na een tweede eredienst ging de hele optocht naar Campo Santa Maria Formosa. Dat had een speciale reden, daar kom ik zo op. Volgens de sage volgde de doge per Bucintoro, zijn staatsieschip. Heel Venetië keek jaarlijks uit naar deze gebeurtenis. De menigte stond zich te verdringen aan de oevers om maar zoveel mogelijk van alle pracht en praal mee te krijgen. Het staatsieschip was natuurlijk veel te groot voor de smalle kanaaltjes, dus ik vermoed dat de doge zo dicht mogelijk in de buurt van de kerk aanlegde, bijvoorbeeld bij de Rialtobrug. Maar waarom nu die Formosa-kerk?
Formosa: kerk van de geldkistenmakers
De Chiesa Santa Maria Formosa stond centraal omdat het altaar van de scuole van de geldkistenmakers (de ‘casselleri’) hier stond. Om de casselleri na hun heldendaad te eren, bezochten de bruiden en de doge voortaan ieder jaar de Chiesa Santa Maria Formosa. Op Wikipedia staat dat de kerk in 1491 door de architect Mauro Codussi is gebouwd, maar dat klopt niet helemaal: deze werd door hem herbouwd. De oorspronkelijke kerk dateert van de zevende eeuw.
Teloorgang van traditie
Het feestelijke huwelijksevenement van de twaalf bruiden kreeg door de eeuwen heen steeds meer nadruk, ten koste van de godsdienstige achtergrond. En halverwege de 14e eeuw veranderde het feest helemaal: voortaan werden er feestelijk aangeklede poppen door de stad gedragen, houten marionetten, in plaats van twaalf prachtige bruidjes. Het kan zijn dat deze koerswijziging met de overweldigende belangstelling van buitenstaanders te maken had, die in groten getale naar het evenement kwamen. Hierdoor moesten er steeds meer veiligheidsmaatregelen worden getroffen. Maar de bevolking was niet blij met de houten poppen. Men gooide met tomaten en andere groenten naar poppen en uiteindelijk verflauwde de belangstelling. In 1379 werd het feest van de Maria’s (ook wel Festa della dodici Marie) helemaal afgeschaft. Wat wel bleef was het jaarlijkse bezoek van de doge aan de kerk aan Campo Santa Maria Formosa.
Gelukkig is de viering van dit bijzondere en vrolijke feest weer nieuw leven ingeblazen. Zo was er de laatste jaren tijdens het carnaval in februari een optocht van de twaalf mooie Venetiaanse meisjes, waarbij één van hen tot mooiste werd uitgeroepen. En sinds 2016 is het feest van de Maria’s zelfs weer op 2 februari gepland, een week voordat het carnaval begint.
Gedicht De voortplanting
Bij dit onderwerp heb ik het gedicht ‘De voortplanting’ gekozen, een knipoog naar de maagd Maria die de plek voor de Formosa-kerk zou hebben aangewezen. Het komt uit Ruischende bamboe en is geschreven op 4 april 1937.
De voortplanting
Ik trouwde een vrouw, en kocht mij vele vrouwen.
Voor ik verouder wil ik zonen winnen.
Zaads overvloed geeft overvloedig vrucht.
Doet zoo de rijke niet die veld aan akker
Schakelt en ’t groote goed met goed groot graan
Bezaait, en rijst en goede boomen plant?
Zaad is het kostelijk bezit des mans.
Veel zaad bezitten is veel zonen hebben.
Zaaien en oogsten is in Tao één.
moderne bruidsmeisjes in Venetië
Links
I love Venezia, Feste Marie »
ombra.net, tradizione Marie »
Feast Marie »
The feast of the twelve Maries »
Trouwen en Venetië, onlosmakelijk verbonden
0 reacties