Laatste update op 8 mei 2020
Vrijwel iedereen weet dat Venetië niet op het vasteland is gebouwd. Ook weten we dat de stad zinkt. Maar, hoe is Venetië eigenlijk gebouwd? En hoezo zinkt de stad? Om dat te begrijpen moeten we een stukje de geschiedenis in.
568: het begin van Venetië
Rond het jaar 421 zijn de eilanden van de lagune als woonlocatie in gebruik genomen. De mensen uit de regio werden steeds bedreigd door plunderende en moordende legers (zoals de Goten en Attila de Hun). De lokale bevolking zocht steeds tijdelijk beschutting op de eilanden in de lagune. De eilandjes in de lagune boden bescherming omdat er geen verbinding met het vasteland was. De inval van de Longobarden was uiteindelijk de aanleiding om massaal en definitief toevlucht te zoeken op de eilanden van de lagune. De eerste nederzettingen in de lagune ontstonden dus door vluchtelingen. In 452/453 concentreerde zich dat al rondom Rialto (‘Rivo Alto’) en die concentratie van huisjes (niet veel meer dan leem en stro) was het begin van wat uiteindelijk Venetië zou worden.
Vissers en zoutwinners
De eerste bewoners waren vooral vissers en zoutwinners. De dorpen op de verschillende eilandjes groeiden uit tot de stad Venetië. Die historie is nog steeds te zien in het huidige Venetië: daar waar straatjes doodlopen op een kanaal, daar eindigt het eiland. In eerste instantie bouwde men eenvoudige houten hutjes. Maar naarmate de nederzetting groeide, groeide ook de behoefte om beter en steviger te bouwen. Een goede fundering was noodzakelijk.
Venetië: gebouwd op palen
Het heien van palen in de grond is de traditionele Venetiaanse methode om een bouwwerk van een goede fundering te voorzien. Door de palen ontstond een stabiele fundering. Daar werden vooral dennen- en eikenhouten palen voor gebruikt. De Myrna-vallei in Istrië was erg belangrijk in de houtvoorziening. Toen Venetië de dienst uitmaakte in Istrië, kapte men de bomen in de vallei voor de funderingen die men nodig had om Venetië te bouwen. De bomen werden via de rivier naar zee getransporteerd en verscheept naar Venetië. Heel Venetië is op de palen van deze bomen gebouwd; en dan hebben we het over miljoenen palen die de grond in zijn gedreven (zonder machines!).
Bouwtechniek
Per vierkante meter werden acht houten palen gebruikt; palen van circa drie meter lengte en een doorsnee van circa 25-30 cm. Omdat de palen onder zeeniveau bleven en daardoor niet meer met de lucht in contact kwamen, zijn ze ondertussen versteend. Op de palen werden twee tot drie lagen planken aangebracht met een dikte van circa 5 cm per laag: zo ontstond er een soort funderingsvlot.
Beschermlaag: Istrië-gesteente
Op deze laag werd een waterdichte steensoort aangebracht: het zogenaamde Istrië-gesteente. Die laag witte steen is nog steeds duidelijk te zien. Tot op de dag van vandaag is dit een belangrijke laag: het zoute water kan namelijk niet door deze laag dringen. Het is dus een beschermlaag. De stad heeft het hier eeuwenlang op uitgehouden en doet dat deels nog steeds. Maar als het water boven die laag komt, zoals dat tegenwoordig regelmatig gebeurt, dan heeft dat aantasting van de gebouwmuren tot gevolg door het zout: het zoute water kruipt dan door de stenen van het gebouw. Vergelijk het met een suikerklont waarvan je een klein puntje in de thee doet.
werk aan fundament Venetië
Zinkende stad
Het water komt steeds vaker boven de laag Istrië-gesteente uit omdat de zeespiegel stijgt én omdat Venetië een paar millimeter per jaar zinkt. De (versteende) palen zakken heel langzaam dieper weg in de kleilaag. Tegenwoordig gebeurt het regelmatig dat het water zo hoog staat, dat het zeewater boven de laag met Istrië-gesteente komt te staan. Hierdoor kan het zout toch op de stenen inwerken, met desastreuze gevolgen. Bovendien zou Venetië in de 20e eeuw ruim 20 centimeter zijn gezakt, mede door invloed van de industrie langs de rand van de lagune. Gelukkig heeft men daar ondertussen actie op ondernomen. En als middel tegen de stijgende zeespiegel werkt men aan het MOSE-project die moet resulteren in een soort waterkering die omhooggaat als er hoog water wordt verwacht (“acqua alta“).
fundamenten foto’s: venicebackstage.com
fundamenten foto’s: venicebackstage.com
Lichte gebouwen
De Venetianen gebruikten een unieke bouwtechniek om de gebouwen zo licht mogelijk te maken. De muren hebben bijvoorbeeld veel deur- en raamoppervlak waardoor ze lichter zijn. De muren in een gebouw werden veelal gemaakt van een lattenconstructie van beukenhout (licht hout) en kalk. De vloeren zijn flexibel. Je merkt dat ook aan het bewegen en trillen van een gebouw in Venetië: vooral als je wat hoger in een gebouw bent, kun je het voelen trillen. De huizen werden direct aan de oever gebouwd, zodat men er goed bij kon met een boot. De vermogende Venetiaanse handelsfamilies bouwden hun huizen (casa’s) langs het Canal Grande. Alleen de huizen van doges worden palazzo genoemd. Eigenlijk is er natuurlijk maar één palazzo: het Palazzo Ducale.
Lees meer over dit onderwerp op de website Venice Backstage » of bekijk ‘How does Venice work’:
Gedicht De Muur
Het gedicht dat prachtig bij de fundamenten van Venetië past, is ‘De muur’. Het op 7 mei 1931 geschreven gedicht is opgenomen in de bundel Langs den Heirweg.
De muur
Hij is de sterkte van zeer velen,
Die allen hun geduld en kracht
Tezamen doen en samen deelen,
En worden één onwrikbre macht.De klinkers rusten en zij dragen,
De mortel scheidt en zij verbindt.
En schoon het fundament moet schragen
De siertop pronkt in zon en wind.Het al is één; zij zijn verbonden
Tot één bestand en één verval …
En wie den Oergrond heeft gevonden,
Weet dat zijn bouwsel duren zal.
0 reacties