Goldoni, Venetiaans toneelschrijver

Laatste update op 8 mei 2020

In de wijk San Polo staat het geboortehuis van Carlo Goldoni (1707 Venetië – 1793 Parijs). Hij was een belangrijk toneelschrijver, beroemd geworden door het werk dat hij grotendeels in Venetië en Parijs schreef. Hij schreef vooral stukken voor komedie, tragedie en opera. Verder hield hij zich bezig met poëzie en met het schrijven van boeken.

binnenplaats Casa Goldoni met vera di pozzo en visgraatpatroon

Carlo Goldoni hervormde de Commedia dell’Arte naar een realistischer toneelspel dat beter paste bij de nieuwe tijdgeest. Hij schreef toneelstukken met vaste teksten waardoor de improvisatie en de maskers verdwenen. Het toneelspel kreeg daardoor meer regie. De schrijver werd belangrijker en de acteur werd minder belangrijk. Commedia dell’Arte werd Commedia Nuova.

Goldoni geldt nu als grondlegger van de Commedia Nuova (de opvolger van de toneelvorm Commedia dell’Arte), met bekende karakters als Arlecchino, Pantalone, Il Dottore, Pulcinella en Brighella. Standbeelden en bustes van Goldoni vind je onder andere in Venetië, Parijs en Florence.

Hij werd geboren op 26 februari 1707 in Palazzo Rizzi (nu Palazzo Centani). Dit paleis is toegankelijk voor publiek; het is tegenwoordig een museum ter ere van Goldoni, genaamd Casa di Goldoni. Naast het museum zijn de toneelafdeling van het Museo Civico en het Venetiaanse instituut voor theaterwetenschappen in het pand te vinden.

De binnenplaats van Casa di Goldoni is bijzonder goed onderhouden. De klinkers in visgraatpatroon zijn typisch voor de 15e eeuw. Op de binnenplaats staat een oude Venetiaanse privé-waterput (putkrans, een ‘vera da pozzo’). Alleen al deze binnenplaats met put maakt het de moeite waard om het huis te bezoeken. Wat mij vooral opviel in het huis zelf was het kijkglas in de vloer op de eerste verdieping. Via dat ruitje kon men vanuit het huis snel zien wie zich aandiende als er een bootje werd aangelegd bij de poort aan de kanaalzijde van de binnenplaats.

Gedicht Woorden

De Mérode schreef een prachtig gedicht over schrijven, over hoe woorden hun weg vinden naar iemands hart. En reken er maar op dat Goldoni vele harten heeft gestolen met zijn schrijfsels. Het gedicht van De Mérode verscheen in Verzamelde Gedichten. Hij schreef ‘Woorden’ op 6 januari 1938 en het is dus een gedicht uit zijn laatste levensfase. Ik vind het een van zijn mooiste.

Woorden

Carlo Goldoni Portret

Men weet niet hoe dit is, dat woorden
Toekomen en zij zijn bereid
Om de geruchten die zij hoorden
Daad te doen zijn en werklijkheid.
Zij hebben zich stil volgezogen
Met geur en kleur, contour en klank
En zijn als vogels opgevlogen
En rusten op het vers als bank
En heffen zich ten langen leste
Met licht geworden vleugelslag
En vliegen naar harts verre nesten
En slapen tot een nieuwen dag.

Uit: Verzamelde gedichten, nalezing X (1938), geschreven op 6 januari 1938.

Waar vind je Casa Goldoni?

Locatie: Calle Centani, San Polo. De vaporetto-halte San Tomà (in de afbeelding linksonder) ligt er vlakbij. Uitstappen en rechts aanhouden.

YouTube-video voor een indruk

Een bekend stuk van Goldoni dateert uit het jaar 1745: Arlecchino servitore di due padroni “Harlekijn, bediende van twee meesters”. De voorstelling begint in minuut 2.33.

Standbeeld Goldoni